De Kon. Joh. Enschedé te Haarlem
Samenstelling:
Ton Dietz, gebruikmakend van informatie en illustraties van
Wikipedia, Noord-Hollands archief, postzegelblog,
stamp-collecting-world, delcampe, ebay, pipemuseum, jubileumboek OHvZ
(1911) en materiaal van de OHvZ leden Jan Groenendijk, David Haug en
Dick Kerkvliet.
Tentoonstelling
Foto Ton Dietz: Tentoonstellingsaffiche in een abri in Bloemendaal.
Vanaf 23 november 2019 kan de permanente tentoonstelling over de Haarlemse drukkerij
Joh. Enschedé worden bezocht. Die tentoonstelling is vanaf dat
moment te zien in het Noord-Hollands Archief, in de Janskerk,
Jansstraat 40, te Haarlem. OHvZ voorzitter Luc Turkenburg en OHvZ
secretaris Ton Dietz waren erbij toen de curator, Mart van de Wiel,
een voorproefje gaf, op dinsdag 19 november.
Foto Ton Dietz: zicht op een deel van de tentoonstelling
Foto Ton Dietz: curator Mart van de Wiel. Rechts OHvZ voorzitter Luc Turkenburg.
Foto Ton Dietz: uiteraard ook aandacht voor het drukken van postzegels. De tekst
luidt: “Postzegels voor de Wereld. Het ontwerpen en drukken van
(post)zegels is een vak apart: de zegels moeten goed plakken,
duidelijk te begrijpen zijn, een land of onderwerp correct
vertegenwoordigen en esthetisch zijn. Dankzij de expertise die
Enschedé opdoet met het drukken van Nederlandse postzegels,
ontvangen zij steeds meer buitenlandse opdrachten. De eerste
buitenlandse opdracht komt uit Luxemburg in 1879. In de decennia erna
volgen tientallen andere landen”.
Foto Ton Dietz: een van de lades, met aandacht voor postzegels.
Zie verder:
Noord-Hollands Archief
Een korte geschiedenis van het bedrijf
Op 21 juni 1703 trad Izaak Enschedé toe tot het gilde van boekdrukkers in Haarlem.
Zijn drukkerij was al snel actief in het drukken van boeken met
bijzondere lettertekens, zoals Hebreeuws, braille, muziek en
wetenschappelijke notaties. Daarvoor had hij een eigen
lettergieterij, en ook kocht hij veel andere lettergieterijen op.
J.M. Fleischmann ontwierp voor het bedrijf een muziekschrift dat het
graveren van muziek moest vervangen, maar het bleek economisch niet
haalbaar. Van 1737 tot 1940 gaf het bedrijf de Opregte Haarlemsche
Courant uit. In de 19e eeuw ontwikkelde het drukmethoden voor Javaans
en Japans schrift. Letterontwerper Jan van Krimpen ontwierp het
lettertype Lutetia, waarmee het bedrijf in 1925 internationale
prijzen won. Sem Hartz en Bram de Does zijn andere bekende ontwerpers
die bij Enschedé in dienst waren…. In 1769 drukte Joh. Enschedé
obligaties voor de gemeente Haarlem, en in de jaren daarna steeds
meer waardepapieren. In 1810 drukte het bedrijf voor het eerst
bankbiljetten, voor Nederlands Oost- en West-Indië. Voor de
beveiliging werd het muziekschrift van Fleischmann gebruikt. In 1866
drukte het de tweede emissie Nederlandse postzegels… Maar ook
andere landen, waaronder Groot-Brittannië, laten hier hun postzegels
drukken….Het bedrijf is bijna 300 jaar lang gevestigd geweest aan
het Klokhuisplein vlak bij de Grote Markt in de Haarlemse binnenstad,
maar verhuisde in de jaren 1980 naar het industrieterrein
Waarderpolder aan de rand van de stad.
Bron: Wikipedia
Bron: Wikipedia:
Izaak en Johan(nes) Enschedé, geboren in resp. 1681 en 1708.
Bron: Wikipedia:
Het gebouw van de lettergieterij aan het Klokhuisplein, 1871.
Zie ook:
Joh. Enschedé
en: Joh. Enschedé, postzegels.
Ook: Stichting Vrienden van de Bakenes
Poststukken van en naar Joh. Enschedé
Van het bedrijf zijn veel poststukken bewaard gebleven. In dit overzicht presenteren
we er een aantal.
Bron: Amsterdam Pipe Museum
: “Brief op papier met als geadresseerde "MIJNHEER DE HEER
JOH. VAN DER KLOS BOEKVERK: TE GOUDA", met inwendig een
mededeling geschreven vanuit Haarlem door Joh. Enschedé & Zonen,
met fragment van een lakstempel in rode lak met spiegelmonogram”.
Periode 1820-1840.
Bron: Corinphila?:
“5 cent blauw plaat III pos. 48-49 in paar met velrand op vouwbrief
van Den Haag 16-5-1858 naar Haarlem, pracht ex. (rechtsboven klein
deel omslag missend)”. Brief aan Joh. Enschedé en Zonen.
Verzameling David Haug. K47 = Korteweg type 47, met uuraanduiding. Van Amsterdam naar
Haarlem, verstuurd op 27 oktober 1862 en de volgende dag aangekomen
tussen 4 en 12 uur in de ochtend. Brief aan Johan Enschede (en) Zonen.
Verzameling Jan Groenendijk. Rood stempel Haarlem 27-5 1862. Brief aan J. Enschedé & Zn
Verzameling Jan Groenendijk. Brief van ’s-Gravenhage aan Joh. Enschedé &
Zonen. Verstuurd in 1862.
Bron: Delcampe:
“Brief naar Haarlem, afstempeling Boxmeer 16/11 1859, Vierlingsbeek
en Haarlem 16/11 1859 ( 15 nov 1859 )”.
Verzameling Dick Kerkvliet. Briefkaart van Haarlemmermeer naar Joh. Enschedé & Zn
te Haarlem, met tweeletterstempel 9 mei 1878 en aankomststempel
Haarlem op dezelfde dag (ook tweeletterstempel).
Verzameling Dick Kerkvliet. Joh. Enschede & Zonen; puntstempel 46.
Particuliere briefkaart Joh. Enschedé en zonen, Haarlem. Geuzendams catalogus
2008, P.71a. (P=Particulier). Uit: Jubileumboek Op Hoop van Zegels,
2011 (“Haarlem als Verzamelgebied. Collectie P. Engelenbert, door
J.M. van Putten”).
Particuliere briefkaart Oprechte Haarlemsche Courant/Uitgevers Joh. Enschedé en
Zonen. Geuzendams catalogus 2008, P.71. (Opschrift is niet bekend bij
Geuzendam). Uit: Jubileumboek Op Hoop van Zegels, 2011 (“Haarlem
als Verzamelgebied. Collectie P. Engelenbert, door J.M. van Putten”).
Verzameling Jan Groenendijk. Vlagstempel Haarlem 17 XII 1929 en ‘Adresseer
volledig”.
Bron eBay
: Haarlemse drukkerij van postzegels en andere waardepapieren Johan Enschedé
Verzameling Jan Groenendijk, Haarlem 4 VI 1974. Roodfrankering 0.30 gulden.
Verzameling Jan Groenendijk. Haarlem 25 11 1980. Roodfrankering 120c. Op achterzijde
stempel met adres: verstuurd door Joh. Enschedé en Zonen. Grafische
inrichting BV Klokhuisplein Haarlem.
Bron: Delcampe
Varia
Bron: Postzegelblog
: “Het bedrijf van Johan Enschedé, o.a drukker van (veel)
postzegels staat in Haarlem. Over dit bedrijf is ook een
postzegelserie uitgegeven toen het 300 jaar bestond. Dat dit bedrijf
hoog aanzien heeft blijkt wel uit de teksten op de postzegels:
“Grenzeloze zekerheid eeuw in eeuw uit” en “driehonderd jaar
onvervalst waardedrukker” (tekst: Willem Hogendoorn van de Leidsche
Vereeniging van Postzegelverzamelaars, 2013). Postzegel: 2003.
Verzameling Ton Dietz, uit marketingbrochure van Enschedé
Verzameling Ton Dietz, 1703-1976
Verzameling Ton Dietz
Postzegels:
de eerste binnenlandse en buitenlandse drukken
De tweede emissie van Nederlandse postzegels werd in 1864 gedrukt door de Rijksmunt in
Utrecht (de ‘Utrechtse druk’), maar vanaf 1866 in Haarlem bij
Joh. Enschedé (de ‘Haarlemse druk’). Zie o.a.:
Van Dieten Postzegelveilingen
.
Bron: Delcampe
Bron: Specialsale:
“Verzendstempel Arnhem 20/sep/1867 en 2-letterstempel Rotterdam
20-sep-1867 8A-12M in rood”. NVPH 4 Haarlemse druk.
In 1879 drukte Joh. Enschedé voor het eerst ook buitenlandse
postzegels, die van Luxemburg. Die verschenen in 1880 als ‘Haarlemse
druk’ van een bestaand ontwerp.
Bron: Stamp-Collecting-World
: “The eight Coat-of-Arms type definitive Luxembourg stamps shown
above were issued between 1880 and 1881. These new stamps were typo
graphed in Haarlem on unwatermarked paper, and they are perforated 11
1/2 x 12, 12 1/2 x 12, or 13 1/2. On the Haarlem printings of the
perforated stamps, the margins between the stamp design and the
perforations are wider. This aspect can best be seen in the vertical
margins”.
versie 23-11-2019