Samengesteld door Ton Dietz
Met inbreng van David Haug en de websites van de Nederlandse Academie voor Filatelie (Po&Po), PostHistorie, PostNL, Wikimedia, Heraldry-wiki, Plaatsengids, Delcampe, eBay en Marktplaats.
Opzet
Haarlemmerliede en Spaarnwoude: Introductie
Poststempels
Huidige situatie PostNL
Haarlemmerliede en Spaarnwoude: Introductie
Bron: eBay
“De gemeente Haarlemmerliede en Spaarnwoude, ook wel verkort tot Haarlemmerliede c.a. ligt in de Nederlandse provincie Noord-Holland, met een oppervlakte van 2086 hectare en 5.885 inwoners (31 mei 2018, bron: CBS). Het gebied is een plattelandsgemeente in de verstedelijkte Randstad. De aanleg van het recreatiegebied Spaarnwoude heeft de gemeente van een vooral agrarische gemeenschap veranderd in een plek waar veel toeristen komen. Daarnaast bestaat er bedrijvigheid in de gemeente. De industriegebieden van Halfweg en Spaarndam zijn zodanig in grootte toegenomen dat zij niet meer in een kenschets van de gemeente mogen ontbreken.
De gemeente Haarlemmerliede en Spaarnwoude is ontstaan op 8 september 1857 uit de zelfstandige gemeenten Haarlemmerliede en Spaarnwoude. Het oorspronkelijke voorstel was om de nieuwe gemeente Haarlemmerliede te noemen. Onder druk van verzoeken van inwoners van Spaarnwoude is hieraan de naam Spaarnwoude toegevoegd, dit omdat Spaarnwoude verreweg het oudste dorp van de twee was en ook al eeuwenlang als centrum op het gebied van godsdienst en onderwijs voor dorpen in de omgeving gefunctioneerd had. In 1863 zijn de gemeenten Houtrijk en Polanen (Halfweg en omgeving) en Zuidschalkwijk (de tegenwoordige wijk Schalkwijk in Haarlem Zuidoost) toegevoegd.
Na de inpoldering van het Houtrak, een deel van het IJ, in 1874 kwam er een groot deel land bij: de Houtrakpolder. Op 1 mei 1927 was er een herindeling van de gemeentegrenzen rondom Haarlem, waarbij de gemeente Haarlem fors werd uitgebreid. De gemeenten Schoten en Spaarndam gingen op in de gemeente Haarlem. Voor Haarlemmerliede en Spaarnwoude betekende dit dat de Waarderpolder, en delen van de Veerpolder, Zuiderpolder en de Romolenpolder aan Haarlem werden afgestaan. Op 1 oktober 1963 werd de rest van deze polders aan Haarlem overgedragen. Hierbij werd het dorpje Zuidschalkwijk deel van de gemeente Haarlem.
In 1963 en 1970 is een groot gedeelte van de Houtrakpolder overgegaan naar de gemeente Amsterdam. Dit ging niet zonder strijd. Zo werd Ruigoord, nadat de oorspronkelijke bewoners waren vertrokken, bewoond door tegenstanders van de annexatie. Ook de toenmalige burgemeester Frank IJsselmuiden heeft zich altijd fel gekant tegen de uitbreiding van het Amsterdamse Havengebied.
Omdat de gemeente het niet verstandig achtte om zelfstandig te blijven ging de op zoek naar een fusiepartner. Sinds de zomer van 2015 was de gemeente met de buurgemeenten in gesprek. Tijdens een commissievergadering in maart 2016 is besloten dat de gemeente verdiepende gesprekken gaat voeren met drie gemeenten: Amsterdam, Haarlemmermeer en Velsen… Op 28 juni 2016 heeft de gemeenteraad van Haarlemmerliede en Spaarnwoude zich met een grote meerderheid (10-1) uitgesproken voor een fusie met Haarlemmermeer… De gemeenteraad van Haarlemmermeer stemde hier op 6 juli 2016 met een duidelijke meerderheid mee in… De aansluiting vond plaats op 1 januari 2019.
Dorpen en buurtschappen
De gemeente bestaat uit de volgende plaatsen: Haarlemmerliede, Halfweg (gemeentehuis), Penningsveer, Spaarndam-Oost, Spaarnwoude”.
Bron: Wikipedia
Bron: Wikimedia: Vlag van de Gemeente Haarlemmerliede en Spaarnwoude.
Bron: Wikimedia: Wapen van de Gemeente Haarlemmerliede en Spaarnwoude.
Bron: Wikimedia: “Topografisch kaartbeeld van de gemeente Haarlemmerliede en Spaarnwoude, per februari 2018”.
Bron: Wikimedia : “De gemeente [Haarlemmerleide en Spaarnwoude] in de 19e eeuw. Rechtsboven het eiland Ruigoord in het IJ.”.
Bron: Wikimedia : Wapen van Spaarnwoude.
“Houtrijk en Polanen was een ambacht dat tot 1795 deel uitmaakte van het schoutambt Sloten. In dat jaar werd het zelfstandig. Nadat het van 1812 tot 1817 onderdeel was van Spaarnwoude werd het een zelfstandige gemeente die in 1863 bij Haarlemmerliede en Spaarnwoude werd gevoegd”.
Bron: Wikimedia: “Houtrijk met zuidelijk Ruigoord (paars) en Polanen (geel) op een kaart van het hoogheemraadschap Rijnland uit 1746”.
De poststempels van HAARLEMMERLIEDE EN SPAARNWOUDE: Houtrijk en Polanen, Halfweg, Halfweg-Zwanenburg en Spaarndam.
Volgens PEP (Postmerken en Postinrichting Deel 1 – tot 1871; p. 316-318, uitgegeven in 2006) had Houtrijk en Polanen tussen 1817 en 1823 een functie als entrepot en wisselplaats voor paarden (kruising postritten Amsterdam-Den Helder en ’’s-Gravenhage Amsterdam) en functioneerde het vanaf 1822 als postdistributiekantoor. In 1850 werd het een hulppostkantoor. Haarlemmerliede had in 1852 een bestelhuis en in 1855 een postbus (en viel onder het postkantoor van Haarlem). Op p. 368 staat dat Spaarndam (kantoor 6287) vanaf 1756 mogelijk als ‘entreposte’ heeft gefunctioneerd op de route Haarlem-Alkmaar.
Op p. 354-355 staat verdere informatie over dit kantoor dat bekend stond onder nummer 6160. De volgende poststempels zijn volgens deze bron gebruikt:
-
Halfweg, geschreven merkteken, type 40, vanaf 1839 tot 1850
-
HOUTRYK ENZ., Langstempel met schreefletters, in zwart, type 49, van 1850 tot 1872
-
HAARLEM, gebroken ring met schreefletters en gebogen jaartal, in rood, type 52, van 1850 tot 1860
-
HAARLEM, halve cirkel met schreefloze letters en recht jaartal, in rood, type 56, vanaf 1860
-
HOUTRIJK EN POLANEN, langstempel met schreefloze letters, in zwart en blauw, type 51, van 1872 tot 1888
-
FRANCO, met smalle O, in zwart, type 21, vanaf ergens in de jaren vanaf 1860.
“Halfweg ca. 1900. Opvallend is dat er destijds een postkantoor was genaamd Houtrijk en Polanen, terwijl op de kaart sprake is van 3 kerntjes, resp. van W naar O Houtrijk, Halfweg en Polanen”. Bron: Plaatsengids
“Met ingang van 1 Oktober 1916 werd de naam van het te Houtrijk en Polanen gevestigde post-, telegraaf-en telefoonkantoor gewijzigd in Halfweg (N.H.). Het stempel AFGESCHREVEN met de benaming HALFWEG (N.H.) werd verstrekt op 27 september 1916”.
Bron: Nederlandse Academie voor Filatelie
Langstempel HOUTRYK enz.
Verzameling David Haug: “Briefomslag van Houtrijk (Halfweg) naar “Hoogen en Lagen Zwalue” gedateerd: 24 mrt 1853. Geschreven .. port – 10 ct. Het stempel HAARLEM [Korteweg type 65] is door Houtrijk i.v.m. de portoberekening en om direct vervoer vanaf Halfweg naar Dordrecht mogelijk te maken. Op achterzijde in zwart: “HOUTRYK ENZ.”. langstempel en DORDRECHT in rood voor verder vervoer over de rivieren”.
Bron: PostHistorie. Brief van Houtryk naar Haarlem (aankomststempel 28 3 1861), met bestellersstempel Haarlem 5.
Bron: Delcampe : Houtrijk enz. – Haarlem 21.7.1863. Voor- en achterzijde.
Bron: Delcampe: “Nederland: cover Haarlem 1863 naamstempel Hulppostkantoor Houtryk”.
Bron: Delcampe Houtryk enz en rood stempel Haarlem 9 11 1863.
Bron: Delcampe Briefomslag van Houtryk en Polanen naar Haarlem, 16 3 1864.
Gebroken ringstempel Haarlem, gebruikt in Houtrijk en Polanen.
(Zie ook: de eerste afbeelding bij Langstempel Houtryk etc., eerder).
Bron: Delcampe Gebroken ringstempel Haarlem 11 11 1856 op brief van Houtrijk en Polanen naar Haarlem. Op achterzijde ‘HOUTRYK ENZ.” en rood ontvangststempel Haarlem 16 8 1856.
Bron: Delcampe Gebroken ringstempel Haarlem 16 2 1860 op brief van Houtrijk en Polanen naar Haarlem. Op achterzijde: ‘HOUTRYK ENZ.’
Langstempel HOUTRIJK EN POLANEN
Bron: PostHistorie: “Houtrijk en Polanen – Haarlem 20.7.1879 . Trein kleinrondstempel : Amsterdam – Rotterdam. Stempel : Franco – zonder kastje . Emissie 1872 – Ledige omslag”. NVPH 19.
Kleinrondstempel Houtrijk en Pol[anen]
Bron: PostHistorie: “Kleinrondstempel Houtrijk en Pol. 30.3.1881”. Briefkaartwaarde 2½ ct, naar ontwerp NVPH 33.
Bron: Delcampe Houtrijk en Pol kleinrondstempel 16 maart 1882. Briefkaart van Halfweg naar Hoogwoud met aankomststempel Alkmaar 16 maart 1882 (kleinrond). Briefkaartwaarde 2 ½ c, naar ontwerp NVPH 33.
Bron: eBay: “NVPH 19 GESTEMPELD KLEINROND HOUTRIJK EN POL(./ANEN)”. NVPH 19.
Kleinrondstempel Houtrijk en Polanen
Bron: PostHistorie: “Houtrijk en Polanen – Enkhuizen 21.3.1889”. Briefkaartwaarde 2½ ct, naar ontwerp NVPH 33.
Bron: Delcampe; Briefkaart van Houtrijk en Polanen naar Den Haag, 16 oktober 1895. Kleinrondstempel Houtrijk en Polanen. NVPH 33.
Bron: Delcampe; Kleinrondstempel Houtrijk en Polanen, 12 juni 1897. NVPH 35.
Grootrondstempel Houtrijk en Polanen
Bron: Delcampe. Grootrondstempel Houtrijk en Polanen 1 januari 1903. NVPH 51.
Bron: Delcampe; Grootrondstempel Houtrijk en Polanen. 27 september 1899. NVPH 35.
Bron: Delcampe ; Grootrondstempel Houtrijk en Polanen. 12 september 1899. NVPH 36.
Bron: Delcampe; Grootrondstempel Houtrijk en Polanen. 31 oktober 1901. NVPH 60.
Bron: Delcampe; 1902 Grootrondstempel Houtrijk en Polanen. 21 juni 1902. NVPH 71.
Bron: eBay; Grootrondstempel Houtrijk en Polanen. Oktober 1905. NVPH 71.
Bron: Marktplaats. Aankomststempel Houtrijk en Polanen Grootrond, 1 januari 1904. NVPH 55.
Grootrondstempel Houtrijk en Pol[anen]
Bron: eBay: “Briefkaart 5 mrt 1906 Houtrijk en Polanen (grootrond)”. NVPH 55.
Bron: eBay: “Briefkaart met grootrond HOUTRIJK EN POLANEN en KAPELLE (Z.BEVEL.)”. Poststempel 29 november 1906. NVPH 55.
Houtrijk en Polanen: Typenstempel Lange Balk
Informatie: Nederlandse Academie voor Filatelie
HOUTRIJK EN POLANEN 1: Afgekeurd stempel. Vervaardigd door De Munt in december 1906. Bij de afdruk is vermeld: Wordt niet verzonden, afgekeurd.
HOUTRYK en POLANEN: LBPK 0898 Vervaardigd door fa. Posthumus in april 1907. Het stempel, met Arabische maandcijfers, werd toegezonden op 11 april 1907. Gebruiksperiode van 12 april 1907 tot en met 14 juni 1910.
Bron: Delcampe Houtryk en Polanen Langebalkstempel 15 7 1907. Briefkaart naar IJmuiden-1. Met bestellersstempel A 1 (IJmuiden). NVPH 51.
HOUTRIJK EN POLANEN 1: LBPK 0899A Opgeleverd door De Munt op 11 juni 1910. Het stempel, met Romeinse maandcijfers, werd toegezonden op 14 juni 1910.Gebruiksperiode van 15 juni 1910 tot en met 13 augustus 1915.
Nog geen illustratie gevonden
HOUTRIJK EN POLANEN 1: LBPK 0899B Opgeleverd door De Munt in augustus 1915.Het stempel, met Romeinse maandcijfers, werd toegezonden op 13 augustus 1915.Gebruiksperiode van 14 augustus 1915 tot en met 27 september 1916.
Nog geen illustratie gevonden
HOUTRIJK EN POLANEN 2: LBPK 0900 Opgeleverd door De Munt op 11 juni 1910. Het stempel, met Romeinse maandcijfers, werd toegezonden op 14 juni 1910. Gebruiksperiode van 15 juni 1910 tot en met 27 september 1916.
Bron: PostHistorie : “Dienst PTT Houtrijk en Polanen Betreffende bestelling 1911. Dienst PTT 27.6.1911”.
Halfweg N.H. Kortebalkstempel
Informatie: Bron: Nederlandse Academie voor Filatelie
HALFWEG (N.H.) 1: KBPK 1401 Opgeleverd door De Munt op 13 september 1916. Het stempel werd verzonden op 27 september 1916 en vernietigd op 22 maart 1970. Gebruiksperiode van 1 oktober 1916 tot en met 23 oktober 1969.
Bron: Delcampe Halfweg (N.H.) 1, 28 oktober 1918 verstuurd naar Biezelinge vanuit Halfweg. NVPH 57 uit 1901.
Bron: Delcampe Halfweg (N.N.) 1, verstuurd van halfweg naar Biezelinge, 1918. NVPH 57 uit 1901.
Bron: Delcampe Halfweg (N.H.) 1, brief naar de USA, geopend door de Duitse censuur tijdens de Tweede Wereldoorlog. NVPH 362 uit 1940 en 388 uit 1941.
Verzameling David Haug. Poststempel Halfweg (N.H.), 23 III 1951. NVPH 519.
Bron: Delcampe; Halfweg (N.H.) 1, aangetekende brief van halfweg naar West Duitsland, 1967. Aantekenstrookje ‘Halfweg (N H )’. NVPH 467 uit 1953, 618 uit 1954 (2x), 621 ook uit 1954, en 883 uit 1967.
Bron: Delcampe Halfweg (N.H.) 1, aangetekende brief naar West Duitsland, 1968. Aantekenstrookje ‘Halfweg’. NVPH Pb 6 uit 1966 en 911 uit 1968.
Bron: Delcampe Halfweg (N.H.) 1 Aangetekende brief naar Duitsland, 8 IX 1970. Aantekenstrookje ‘Halfweg’. NVPH 627 uit 1953, 2 x 15c uit Pb 1 of 2 uit 1964 en Pb 9 uit 1969.
HALFWEG (N.H.) 2: KBPK 1402 Opgeleverd door De Munt op 13 september 1916. Het stempel werd verzonden op 27 september 1916 en raakte onherstelbaar defect in november 1918. Daarom werd een nieuw exemplaar besteld. Gebruiksperiode van 1 oktober 1916 tot november 1918.
Nog geen illustratie gevonden
HALFWEG (N.H.) 2: KBPK 1403 Opgeleverd door De Munt op 12 december 1918. Het hamerstempel werd verzonden op 16 december 1918 en vernietigd op 22 mei 1970. Gebruiksperiode van 17 december 1918 tot en met 23 oktober 1969.
Bron: PostHistorie: “Firma briefkaart Halfweg 1929 – Gereedschap. Halfweg 9.11.1929 ( Jaar in stempel niet leesbaar)”. NVPH 149 uit 1924 of 177 uit 1926.
Bron: Delcampe, 1938. RVB.
HALFWEG (N.H.) 3: KBPK 1403 Opgeleverd door De Munt op 11 februari 1919. Het hamerstempel werd verzonden op 18 februari 1919 en vernietigd op 22 mei 1970. a. Eerste gebruiksperiode van 19 februari 1919 tot .. (12-uurs karakters). b. Tweede gebruiksperiode van .. tot en met 23 oktober 1969 (24-uurs karakters).
Bron: Delcampe. Poststempel Halfweg (N.H.) 3, 23 III 1926. NVPH 182 uit 1926.
Bron: Delcampe; Poststempel Halfweg (N.H.) 3, 18 VII 1930. NVPH 177 uit 1926.
Bron: Delcampe Halfweg (N.H.) 3, Brief van Halfweg naar Parijs, 18 VIII 1933, afkomstig van bedrijf(senveloppe) uit Amsterdam. NVPH 255 uit 1933.
Bron: eBay. Zwerfbrief met stempels van Nunspeet, Halfweg (N.H.) 3 en Haarlem, 1935. NVPH 178 uit 1926.
HALFWEG (N.H.) 4: KBPK 1405 Opgeleverd door De Munt op 12 november 1945. Het hamerstempel werd verzonden op 19 november 1945 en vernietigd op 22 mei 1970. Gebruiksperiode van 20 november 1945 tot en met 23 oktober 1969.
Bron: PostHistorie: “Firma briefkaart Halfweg 1949. Halfweg 2.3.1949”. NVPH 476 uit 1948.
Bron: Delcampe Halfweg (N.H.) 4. Briefkaart van Halfweg naar Amsterdam, briefkaartwaarde 2 cent, naar ontwerp NVPH 461 uit 1946.
Bron: Delcampe Halfweg (N.H.) 4, 1961. NVPH 760 uit 1961.
Bron: PostHistorie: “Em. Zomer 1966 Halfweg – Eislingen Duitsland. Halfweg – Duitsland 13.5.1966”. NVPH 861 uit 1966.
Bron: Delcampe Halfweg (N.H.) 3, Aangetekende brief naar West Duitsland, verstuurd op 5 VII 1966. NVPH 468 uit 1957, 621 (2x) uit 1954, 860 uit 1966 en een exemplaar uit Pb 5 uit 1965.
Bron: Delcampe Halfweg (N.H.) 4, 20 XI 1967. Drukwerk-brief naar West Duitsland. Afzender: J.H. Ackermann, Philatelie, Halfweg. NVPH Pb 7a uit 1967.
Halfweg-Zwanenburg: Kortebalkstempel
HALFWEG (N.H.)-ZWANENBURG 1: KBPA 1406 Opgeleverd door De Munt op 29 april 1936. Het stempel werd verzonden op 30 april 1936, afgekeurd in juni 1957 en terugontvangen in augustus 1957. Gebruiksperiode van 1 mei 1936 tot en met 13 juli 1957.
Nog geen illustratie gevonden
Halfweg-Zwanenburg: Openbalkstempel
HALFWEG-ZWANENBURG 1: OBPA 0174 Opgeleverd door De Munt op 5 juli 1957. Het stempel werd goedgekeurd en verstrekt op 13 juli 1957. Het stempel werd vernietigd op 14 januari 1972 Gebruiksperiode van 14 juli 1957 tot en met 27 september 1971. Bron: Nederlandse Academie voor Filatelie
Bron: PostHistorie: “Em. Juliana Aangetekend Halfweg [N.H.] Zwanenburg – Apeldoorn 1964. Halfweg – Apeldoorn 17.4.1964. Port 1e gewicht 12 . Aantekenrecht 35. Tarief slechts 6 maanden geldig geweest”. NVPH 618 uit 1954 en 625 ook uit 1954.
Spaarndam
Bron: Heraldry of the World
Spaarndam, Grootrondstempel
Bron: eBay: “Netherlands 1897 franked private PC SPAARNDAM – Haarlem”. NVPH 33.
Bron: Delcampe; 1906. NVPH 51.
Bron: Delcampe; 1909. NVPH 51.
Bron: eBay. Grootrondstempel Spaarndam 2 februari 1910. Port 5 cent. NVPH P 19.
Bron: eBay. Briefkaart van Spaarndam naar Schagen met Grootrondstempel Spaarndam, 8 februari 1912 en vignet ‘Niet Bestellen op Zondag’. NVPH 55.
Bron: eBay: “NEDERLAND NVPH nr. 95, met grootrondstempel SPAARNDAM.”. NVPH 95.
Bron: PostHistorie: “Grootrondstempel Spaarndam 1915. Spaarndam – Haarlem 18.6.1915. Dienst Posterijen”.
Spaarndam Kortebalkstempel
Informatie: Bron: Nederlandse Academie voor Filatelie
SPAARNDAM (N.H.) 1 KBPK 2965 Opgeleverd door De Munt in augustus 1916. Het stempel werd verzonden op 16 augustus 1916 en vernietigd op 29 mei 1970. Gebruiksperiode van 17 augustus 1916 tot en met 24 november 1969.
Bron: eBay. Zwerfbrief met stempels van Nunspeet (verzendpostkantoor), Spaarndam (N.H.) -1 en Halfweg (N.H.) 4, augustus 1949. NVPH 461 uit 1946.
Bron: eBay: “Envelop 18 okt 1961 Spaarndam (N.H.) (stempeltype kortebalk)”. NVPH 616 uit 1954.
Bron: eBay: “Nederland nvph 832 met stempel Spaarndam (N.H.)”. Uit 1964, afgestempeld op 10 XII.
Huidige situatie PostNL
In oktober 2019 had PostNL volgens haar website (Bron: ) drie brievenbussen in Halfweg (Houtrakkerweg 26, Teding van Berkhoutweg 5 en Oranje Nassaustraat 34), twee in Zwanenburg (Kinheim 376 en Domineeslaan 59) en een in Haarlemmerliede (aan de Leideweg 52). Er staan twee brievenbussen in Spaarndam (Frans Verpoortenstraat 1 en Ringweg 36) en bovendien een in Spaarndam West (Pol 2), maar dat is gemeente Haarlem. Postzegels kunnen worden gekocht bij Albert Heijn, Dennenlaan 45 en bij Dirk van den Broek, Dennenlaan 19, beide in Zwanenburg, en pakjes kunnen worden gebracht en afgehaald bij Albert Heijn in Spaarndam, aan de Lageweg 1B. Er is geen postkantoor in de voormalige gemeente Haarlemmerliede en Spaarnwoude.
versie 14-12-2019