Een postzegelverzameling als een kunstwerk

Hans Rieuwers: een postzegelverzameling als een kunstwerk

Hans Rieuwers.

OHvZ lid Hans Rieuwers verzamelt al vanaf zijn vroege jeugd postzegels. Hij woonde toen in Haarlem aan de Paul Krugerkade waar zijn broer het goede voorbeeld gaf door nieuwe kinderzegels op een vaas te plakken: vanaf dat moment wilde ook Hans postzegels zien als kunstobjecten. Want verzamelen doet hij op een hele bijzondere manier. Hij verzamelt ‘de hele wereld’, maar ordent dat in twee grote deelverzamelingen: de reguliere uitgiftes en de bijzondere uitgiftes. De eerste noemt hij zijn ‘museum’, de laatste zijn ‘kunstgalerij’. Hij ziet postzegels als miniatuurkunst en zet zijn verzamelingen ook op als kunstexposities, waarbij de albumbladen die hij vult zelf ook creatief zijn samengesteld. Daarbij staan ‘soortgenoten’ steeds bij elkaar (bij het Museum links altijd de ongestempelde exemplaren; rechts de gestempelde; bij de kunstgalerij het liefste ongestempelde exemplaren zodat de postzegelontwerpen het beste tot hun recht komen). Elke bladzijde is zo vormgegeven dat die vormgeving zelf ook kunst is. Landen en chronologie doen er bij Hans minder toe: wat qua ‘creatieve uitstraling’ bij elkaar past zet hij op een bladzijde bij elkaar.

Toen Hans in Haarlem Noord opgroeide had hij al jong een lucratieve manier gevonden om zijn beginnende verzameling snel te laten groeien: hij liep mee met de postbode en als die een mooie postzegel op een brief bezorgde belde Hans aan en vroeg of hij die postzegel mocht hebben. Vaak was dat het geval en als de ontvanger zelf verzamelaar was leverde het meestal ook een ruilpartner op. In zijn jeugd vertrok Hans in 1956 met zijn ouders naar Australië, waar hij naar de ‘kweekschool’ ging, en onderwijzer werd. Van 1968 af was hij onderwijzer en op die basisschool was er ook een postzegelclubje. Hij werd verder lid van de Community Philatelic Society in Adelaide, de Stirling Philatelic Society in Stirling (hij was er ook een tijdje ‘President’) en van de South Australian Philatelic Society. Het waren de gloriejaren van de georganiseerde filatelie, ook daar! Vanaf 1988 bracht Hans ook nog een tijd als onderwijzer door in Nieuw Zeeland en ook daar werd hij natuurlijk lid van een Philatelic Society, die van Auckland. Maar in 1990 besloot Hans om naar Haarlem te verhuizen. Hans was al die tijd postzegelverzamelaar gebleven en werd meteen lid van Op Hoop van Zegels. Hij ging een tijd werken bij een boekhandel en bij een uitgeverij. Na zijn pensioen kreeg hij een dagtaak aan de postzegels. Volgens zijn vrouw is het “geen hobby meer, maar een obsessie”!

Hans zette met een aantal postzegelvrienden uit de hele wereld vanaf ongeveer 2018 een internetgroep op (Hansstampcorner; er zijn nu 27 actieve leden) en ook een facebook pagina. Er worden door hem al jaren lang vrijwel dagelijks postzegelfoto’s op die sites gezet met de cataloguswaarde van de Stanley Gibbons erbij (zo ordent Hans zijn doubletten; hij koopt elke vijf jaar een nieuwe editie) en die kunnen dan worden geruild tegen postzegels van dezelfde waarde. De internetgroepsgenoten bouwen met elkaar een plus- en minrekening op en als Hans teveel in de plus raakt suggereert hij dat de ‘debiteur’ probeert om bij het Haagse PPC bepaalde kavels te bemachtigen die dan afgeleverd worden bij Hans thuis. Hans noteert dan de totale cataloguswaarde, haalt er uit wat hij nog niet heeft en crediteert degene die bij hem in het krijt staat. En wat hij dubbel heeft komt vervolgens op de nieuwe aanbiedingspagina’s, met foto en al. Het is een ingenieus systeem van ‘ruilen met een prijskaartje’. Maar de postzegelvrienden wisselen ook allerlei informatie uit en sinds enige tijd is er elke maand een ander ‘thema van de maand’, vaak een land (zoals ‘België, of ‘Egypte’), soms ervaringen met catalogi, of ervaringen met albumbladen. Leden van de groep die bijdrages leveren (enkele tientallen) krijgen van Hans ‘punten’ voor de kwaliteit van hun deelname (eenmaal onderwijzer, altijd onderwijzer) en die punten kunnen worden ingezet als hij af en toe ‘freebies’ op de internetpagina zet. Degene die het meeste van zijn punten inzet krijgt dan een gratis poststuk of postzegel. Een belangrijke kanttekening is dat Hans ‘alles’ verzamelt tot en met het jaar 1990, maar het gaat hem om wat er op de zegels staat, niet om tandingen, watermerken of andere bijzonderheden. En stempels moeten vooral niet te overheersend zijn. Van 600.000 postzegels die hij tot 1990 in zijn verzameling zou willen hebben (reguliere uitgiftes dubbel geteld) heeft hij er inmiddels meer dan 350.000 en er is dus nog wel een weg te gaan om de 250.000 ontbrekende exemplaren te bemachtigen. Maar hij is pas 79.

En het is niet zijn enige hobby: hij is helemaal geboeid geraakt door Harry Potter en publiceerde onder het pseudoniem Hans Andréa in 2020 een boek over ‘De Alchemie van J.K. Rowling’, uitgegeven door de Uitgeverij De Morgenster. Het pseudoniem verwijst naar zijn overgrootvader van moeders kant, die bij Joh. Enschede werkte als etser en graveur van o.a. postzegels. En die overgrootvader had een enorme verzameling postzegels. Hij was overleden in 1943. In 1944 verkocht de overgrootmoeder van Hans deze verzameling voor het toen hoge bedrag van 1000 gulden. Dat zou nu volgens de omrekeningstabel van het IISG in Amsterdam meer dan 7000 euro zijn. Hans moest dus in het begin van de jaren ’50 helemaal vanaf nul beginnen. Maar de genen van zijn overgrootvader hebben zich niet verloochend!

De Alchemie van J.K. Rowling. Te lezen met toestemming van de auteur.

Hans hanteert bij zijn twee verzamelingen een indeling van de wereld in 22 wereldregio’s en voor deze digitale tentoonstelling heeft hij voor ons per regio zijn mooiste pagina’s geselecteerd en gefotografeerd. Het nadeel van de vaste zwarte pagina-achtergrond is dan wel dat de fotograaf af en toe ook zichtbaar is….

De 22 regio’s zijn:

1. Het Britse Keizerrijk en de Britse Commonwealth

2. De Oostenrijks-Hongaarse regio

3. Balkan

4. Benelux

5. CZEPL: Tsjecho-Slowakije en Polen

6. De Franse Regio

7. De Duitse Regio

8. ITCH: Italië en Zwitserland

9. Het Iberische schiereiland

10. De Russische Regio

11. Scandinavië

12-14. Afrika

15. Centraal Amerika

16. Centraal Azië

17. China

18. Japan en Korea

19. Midden Oosten

20. Zuid Amerika

21. Zuidoost Azië

22. De Verenigde Staten van Amerika en de Pacific

Zoals veel verzamelaars heeft Hans een postzegelkamer en daarvan staan de muren vol met deze kasten: geordend naar regio en met de hulpmiddelen steeds bij de hand.

Hans zijn postzegelmuseum

We zullen eerst een aantal voorbeelden laten zien van museumpagina’s, de reguliere postzegelseries.

REGIO 1: HET BRITSE GEMENEBEST

Dat is bij Hans verreweg zijn grootste regioverzameling en hij heeft die verder ingedeeld in zeven delen: 1. Queen Victoria; 2. King Edward VII; 3. King George V and Edward VIII; 4. King George VI; 5. Queen Elizabeth (verder verdeeld in drie tijdvakken); 6. Non-Dominions (Republics & Monarchies within the Commonwealth); 7. Principalities (parts of a country, e.g. the Malay and Indian States)

Voorbeelden:

Koningin Victoria, met daarbij combinaties van veel verschillende Britse gebieden; op de linkerpagina van een album steeds de ongestempelde postzegels, rechts de gestempelde zegels.

De wat latere Victoria zegels, met en zonder opdrukken gecombineerd. Door de opbouw van een pagina is nooit zichtbaar of er nog bepaalde zegels missen die er eigenlijk wel bij horen. Als Hans die erbij krijgt verandert hij de pagina, maar altijd proberend om de symmetrie te handhaven.

Edward VII: hetzelfde verhaal

George V

Elizabeth II: Basutoland en Lesotho; en daar zijn nog wel meer pagina’s van…steeds ongestempeld links en gestempeld rechts.

Elizabeth II: Antigua

Elizabeth II: Een gemengd geheel, omdat de pagina’s met omnibus series van het Britse Commonwealth anders wel heel saai zouden worden

Ascension: een Brits eiland in de Atlantische Oceaan, met prachtige beelden en kleuren

Voormalige Britse Koloniën waar de Britse vorst niet langer staatshoofd is: Bangladesh, links en rechts

Zuid Arabië

REGIO 2 DE OOSTENRIJK-HONGAARSE REGIO

Vroeg Oostenrijk-Hongarije, ongestempeld en gestempeld (al zullen er ook wel wat valse Hermes-koppen bijzitten)

En de Hongaarse madonna, links en rechts.

REGIO 3: DE BALKAN

Albanië

Kreta

De Duitse provincie Laibach (Ljubljana) tijdens de Tweede Wereldoorlog

REGIO 4: DE BENELUX

Hangend haar in allerlei varianten

Konijnenburg als kleurenspel. En zelfs de Japanse bezetting doet mee!

België en Belgisch Congo gebroederlijk samen op twee tegenover elkaar liggende pagina’s.

Albert van België, de Oorlogskoning

REGIO 5: POLEN EN TSJECHO-SLOWAKIJE

De eerstelingen van Tsjecho-Slowakije na 1918

De Portzegels van de nieuwe staat

Slowakije tijdens de Tweede Wereldoorlog

REGIO 6: FRANKRIJK

Klassiek Frankrijk in rood: soort bij soort

Klassiek Frankrijk en de vele Franse gebieden: nog een mooi voorbeeld van ‘soort bij soort’.

Soms wordt een pagina nog verder artistiek verfraaid, zoals hier bij Frans Tunesië

Frans West Afrika, met allerlei opdrukken

Frans Indochina, met de vele opdrukken

Frans Indochina

Maar ook Monaco

REGIO 7: DUITSLAND

Baden

De Hohenzollernzegels van de Duitse koloniën

Danzig

Luchtpostzegels van de Duitse Democratische Republiek

REGIO 8: ITALIE EN ZWITSERLAND

Italiaanse overdaad aan opdrukdiversiteit op dezelfde postzegel!

Italiaanse Portzegels (en dus ook voor de vele Italiaanse gebieden uit die tijd)

Liechtenstein

San Marino

Zwitserland

REGIO 9: IBERIE

Klassiek Portugal en de Portugese koloniën

Klassiek Spanje: de koningin.

En de Spaanse koning. En dus ook dezelfde types voor Spaanse gebieden.

REGIO 10: DE GEBIEDEN VAN DE VOORMALIGE SOVJET UNIE

Het Russische Keizerrijk

De vroege Sovjet Unie

Estland

Litouws Klaipeda (Memel)

REGIO 11: SCANDINAVIE

Denemarken en Deens West Indië, nu de Amerikaanse Maagdeneilanden.

Deense gebieden: Groenland en Deens West Indië

De Deense koningin Margrethe: veel verschillende postwaardes hebben dezelfde kleur, zoals altijd al bij Denemarken.

REGIO’S 12-14: ONAFHANKELIJK AFRIKA

Algerije

Gabon: de eerste pagina van een museum regioboek heeft altijd een combinatie van ongebruikte en gebruikte postzegels.

De voorlopers van Namibië, toen het nog SWA (South West Africa) heette. Namibië was een van de laatste Afrikaanse landen die onafhankelijk werden; pas in 1990. En vanaf dat jaar verzamelt Hans niet meer! Dus hier geen postzegels van Namibië zelf!

REGIO 15: CENTRAAL AMERIKA

Costa Rica en dus ook Guanacaste

Haiti

Mexico

REGIO 16: CENTRAAL AZIE

Afghanistan: primitieve kunst. De bovenste zegel werd door de postbezorger ontwaard door er een stuk vanaf te scheuren.

De Shah van Iran

Klassiek Turkije: nog een hele uitzoekerij…

REGIO 17: CHINA

De imperiale zegels, met daarbij ook de Republiek opdrukken

De Chinese Republiek; eigenlijk heeft Hans er een hekel aan om naast zijn postzegels uitlegteksten op te nemen, maar soms maakt hij een uitzondering, als het om heel ingewikkelde gebieden gaat, zoals hier.

REGIO 18: JAPAN EN KOREA

Japan

En de Japanse bezetting van Birma

REGIO 19: MIDDEN OOSTEN

Bahrein

Bahrein: groot naast klein!

Saoedi-Arabië: werk in uitvoering!

REGIO 20: ZUID AMERIKA

Argentinië

Bolivia, een moeilijk verzamelland

Venezuela: gebruikt en ongebruikt

REGIO 21: ZUIDOOST AZIE

Bhutan, lastig om daar ‘echt gebruikte postzegels van te bemachtigen’

Thailand: hier is het lastig om postfrisse of ongebruikte exemplaren van te krijgen

REGIO 22: DE VERENIGDE STATEN VAN AMERIKA EN DE PACIFIC

Amerikaanse presidenten-serie rond 1900 en dus ook Puerto Rico, Cuba de Amerikaanse Filippijnen en zelfs Guam

De Amerikaanse Kanaalzone

En tenslotte de Verenigde Naties

De Kunstgalerij

Nu wat voorbeelden van de ‘kunstgalerij’: de niet-reguliere postzegeluitgiftes van landen

REGIO 1: HET BRITSE GEMENEBEST

De Bahamas toen ze nog Brits waren

Anguilla

Guernsey

Australië

Canada

Bangladesh

Jaipur, een van de Indiase vorstendommen met eigen postzegels tijdens de Brits-koloniale tijd

REGIO 2: DE OOSTENRIJKS-HONGAARSE REGIO

Het is altijd een afweging hoe vol een pagina mag zijn. Hans vindt deze pagina eigenlijk te vol.

Oostenrijk uit de Jaren ’30, met de kleuren in ‘kolommen’

Hongarije

REGIO 3: DE BALKAN

Bulgarije

Roemenië

Joego-Slavië

REGIO 4: BENELUX

Kleurenspel met Wilhelmina’s vijfentwintigjarige regeringsjubileum in 1923

Het Huis van Oranje op Nederland en koloniën

België

REGIO 5: POLEN EN TSJECHO-SLOWAKIJE

Polen vlak voor en tijdens de Tweede Wereldoorlog

En Slowakije tijdens de Tweede Wereldoorlog

REGIO 6: FRANKRIJK

De Omnibuspostzegels uitgegeven bij de Internationale Koloniale Tentoonstelling in Parijs in 1937

En dat was niet het enige…

Nieuw Caledonië.

Monaco

REGIO 7: DUITSLAND

Het Saargebied: de Volkshilfeseries

Hitler-Duitsland was gek op paarden, vooral als ze naar links keken

De Groot-Duitse Droom landschappen

En alle Berlijnse klokken, klepels links, klepels rechts en klepels in het midden!

Beestjes en bloemen in Berlijn en de BRD

En de Duitse Democratische Republiek: ook hier een mooie symmetrie en een fraai kleurenspel!

REGIO 8: ITALIE EN ZWITSERLAND (‚ITCH‘)

Italië en Italiaanse gebieden: de koloniën werden hier steeds van een opdruk voorzien waarvoor de Italiaanse series werden gebruikt uit die tijd

Fiume en soortgenoten

Liechtenstein: de heersende Familie

San Marino

Zwitserland als zetel van de Volkenbond tussen de twee wereldoorlogen

REGIO 9: IBERIE

Een klassieke Portugese pagina, uit 1898, vijfhonderd jaar Portugese imperiale ambities: een typerende ‘omnibus’ serie. Ook op alle zegels uit die tijd van de Portugese gebieden in de rest van de wereld.