Ton Dietz en Dik de Geus, met medewerking van Cees Jansen (zie Nederlandse Academie voor Filatelie).
Vroege stempels (1852-1869).
Volgens O.M. Vellinga’s “de Poststempels van Nederland 1676-19151 waren er ten tijde van de eerste postzegels van Nederland, dus vanaf 1852, diverse poststempels in omloop. In 1829 was begonnen met de eerste dagtekenstempels (afbeelding 25 van Vellinga) die de stempels met de plaatsnaam en ‘Franco’ vervingen die vanaf 1815 gangbaar waren in het postverkeer (zie afbeelding 24 van Vellinga)2. In 1837 werd overgegaan op een ander type (afbeelding 29 van Vellinga) en in 1844 opnieuw (afbeelding 30 van Vellinga waarbij hij het poststempel van Haarlem als voorbeeld koos). In 1850 werd stempel type 36 verstrekt en in 1854 werd type 40 geïntroduceerd, voor ongefrankeerde post.
Verzameling Dik de Geus.
Bron: PostHistorie.nl
Dit poststempel komt overeen met Vellinga’s nr 36.
Verzameling Dik de Geus.
Bron: PostHistorie.nl
“Naamstempel Aalsmeer 1856. Aalsmeer – Haarlem 25.6.1856 . Ledige omslag”. Volgens Vellinga is dit type 40, geïntroduceerd in 1854 voor ongefrankeerde post.
Haarlem stempel Vellinga type 36, 19 juli 1857. Verzameling Dik de Geus.
Verzameling Dik de Geus.
Bron: PostHistorie.nl
“Naamstempel Raamsdonk 1857”. Aankomststempel Haarlem, Vellinga nr 36, maar nu in zwart.
Bron: PostHistorie.nl
“Haarlemmermeer – Haarlem 18.7.1859”. Haarlem stempel nr 36 volgens Vellinga.
Bron: PostHistorie.nl
Bij “Gebroken ringstempel: Haarlem 1861 (foutief 1850). Houtrijk Enz. (en Polanen) – Haarlem 28.3.1850. Stempel Haarlem 1850 = foutief. Stempel is pas later verstrekt – Wellicht dat karakter 60 nog niet was verstrekt. Ledige omslag – Bestellerstempel 5”. Haarlemstempel nr 36 volgens Vellinga.
Haarlem Gebroken Ringstempel
Bron: PostHistorie.nl
“Gebroken ringstempel : Haarlem 1861 ( foutief 1850 ). Houtrijk Enz. ( en Polanen ) – Haarlem 28.3.1850 . Stempel Haarlem 1850 = foutief . Stempel is pas later verstrekt – Wellicht dat karakter 60 nog niet was verstrekt. Ledige omslag – Bestellerstempel 5”. Volgens Vellinga (p.67) is dit het in 1850 aan het hulpkantoor Houtrijk en Polanen verstrekte stempel. Dat viel onder Haarlem. Het is Vellinga’s stempeltype 65. Een soortgelijk stempel (type 66) werd in 1851 ter beschikking gesteld van de hulpkantoren in Bennebroek, Heemstede en Zandvoort.
Bron: PostHistorie.nl
“Gebroken ringstempel : Haarlem 1857”. Met dezelfde kanttekening als bij de voorgaande brief.
Haarlem Telegraafkantoor
Volgens Cees Jansen was er in Haarlem vanaf 15 mei 1858 een telegraafkantoor in gebruik.
Haarlem uurstempel
De uuraanduidingen werden toegevoegd vanaf 1860 voor ongefrankeerde brieven (Vellinga type 42). Aanduidingen waren 4-12, 12-5 en 5-10.
Verzameling Dik de Geus.
Bron: PostHistorie.nl
Bron: PostHistorie.nl
“Halve cirkelstempel : Haarlem 1862. Bennebroek – Haarlem 29.1.1862. Bennebroek kreeg pas in 1867 een naamstempel, vandaar dat op dit poststuk alleen het halve cirkelstempel staat . Compleet vouwbriefje – Bestellerstempel : 5”. Het halvecirkelstempel komt overeen met Vellinga’s nr 30, voor het eerst gebruikt in 1844. Op de brief staat ook een later stempel (Vellinga nr 42).
Bron: PostHistorie.nl:
“Houtrijk enz. – Haarlem 21.7.1863. Ledige omslag”.
Haarlem met Franco kastje
In 1855 werd het ‘Franco Kastje’ stempel geïntroduceerd (Vellinga type 43; zie p. 70) voor gebruik in hulpkantoren (zoals Zandpoort, het latere Santpoort). Daar kwam dan een stempel van het postkantoor bij, zoals dat van Haarlem (hier het uurstempel).
Verzameling Dik de Geus.
Bron: De Nederlandsche Postzegel- en Muntenveiling
“2, 10ct rood plaat X, positie 57-60, in goed gerande strip van vier(rechter zegel miniem schaafplekje) op getinte envelop van Haarlem naar London, 1864”.
Bron: eBay
“Small Cover Franco Netherlands Nederland Amsterdam Nr. 22 Haarlem 1863”.
Bron: Corinphila Veilingen:
“1852: 5 c. pale blue in a horizontal pair with good margins all round and portion of adjoining stamp at top, used with 15 c. orange-yellow horizontal pair corner marginal from lower left of sheet with large margins all round, on 1862 cover to London tied by three strikes of framed FRANCO handstamps in black. HAARLEM despatch cds in red at right (Sept 7) and ‘London (/ Paid’ arrival (Sept 9) alongside. Reverse with straight line HEEMSTEDE in black. A fine and most attractive cover.”.
Bron: Corinphila Veilingen
“5 cent blauw type II tanding 12¾ x 11¾ (3x) op vouwbrief van Haarlem 26-12-1868 per N.R. Spoorweg naar Melin Griffith, bij Cardiff (Wales), pracht ex. The Luis Alemany Indarte collection (part 3)”[ Corinphila Veiling 2017]. Stempel van H(ollandsche) Spoorweg (Vellinga type 40) en langstempel Haarlem, beide in rood.
Haarlem Stempel ‘Afgeschreven’
“ 1845/1846. ..Het postkantoor Haarlem ontving een stempel AFGESCHREVEN, waarschijnlijk in 1845 of 1846, als vervanging van het stempel DÉBOURSÉ. Het is niet bekend wanneer het stempel in gebruik is genomen.
Het stempel AFGESCHREVEN werd toegezonden tussen 15 september 1861 en 5 januari 1862. Een datum van verstrekking werd niet vermeld, maar de afdruk is aangebracht tussen de afdrukken van de dagtekeningstempels van Amsterdam (verstrekt 15 september 1861) en Woudrichem (verstrekt 5 januari 1862).
Op 26 februari 1870 werd een nieuw stempel toegezonden. De versieringen aan beide zijden van de benaming HAARLEM zijn in het stempel op een andere plaats aangebracht dan bij het eerste stempel. Verder zijn de versieringen van een ander model.
Het laatste stempel AFGESCHREVEN in het ovale model werd toegezonden in april 1900. De dag van verstrekking is niet bij de afdruk vermeld. Het stempel NIETIG werd verstrekt in februari 1913”.
Bron: Nederlandse Academie voor Filatelie .
Volgens Vellinga dit is stempeltype 257.
Bron: delcampe.net: “Katwijk Binnen – Haarlem 1861 – Beport – Dienst – Afgeschreven”.
Bron: De Nederlandsche Postzegel- en Muntenveiling
“P13, mengfrankering ½ct en P14, 1ct met P35, 5ct op 2½ct de Ruyter op Lokaal gefrankeerd envelopje van Overveen naar Haarlem, 1908. NVPH 57 (1901) met Portzegels 13 (1902), 14 (1894, 2x), 35 en 36 (beide 1907). Poststempel Bloemendaal 22maart 1908 en verwerkingsstempel Haarlem, plus een ‘afgeschreven Haarlem’ stempel.
Haarlem, halfrondstempel met Franco “Haarlem B en C – groot en klein”.
In 1854 werd het halfrondstempel in gevoerd met ‘Franco’ aan de onderkant het jaartal links en rechts van de datumaanduiding. Vellinga noemt dit type 39. Dit stempel is te vinden op de eerste emissie.
Bronnen:
Postzegelveiling Rijnmond. NVPH 1, met poststempel 2 januari 1852
De Nederlandsche Postzegel- en Muntenveiling: “Haarlem-C (klein) , mooie afdruk op 1k, 5ct lichtblauw, plaat IV, breedgerand luxe ex.”.
De Nederlandsche Postzegel- en Muntenveiling: “HAARLEM-C(groot), op 1f, 5ct staalblauw plaat II, breedgerand pracht ex”.
De Nederlandsche Postzegel- en Muntenveiling: “HAARLEM-C, op 1, 5ct blauw, in vertikaal paar”.
Bron: Corinphila Veilingen
“5 cent blauw plaat IV pos. 7-8 in paar, pos. 9 en pos. 21-25 in strip van 5 op envelop van Haarlem 14-9-1859 naar Londen, vrijwel pracht ex. (randen) met certificaat Ned. Bond 2000. Strippen van 5 van de 5 cent zijn zeldzaam en op poststuk een rariteit! (Het Corinphila archief meldt er 8) Herkomst: collectie Reed (1996). The Luis Alemany Indarte collection (part 3)”.
Bronnen:
Corinphila Veilingen: “Haarlem-C (groot én klein) op 2, 10 cent rood plaat V, pr.ex”.
De Nederlandsche Postzegel- en Muntenveiling: “HAARLEM-B, (groot) op 2b, 10ct karmijn, plaat I, positie 13, goed tor breedgerand, pracht ex”.
De Nederlandsche Postzegel- en Muntenveiling: “HAARLEM-C, op 2, 10ct rood, met luxe stempel en zeer breedgerand zegel, pracht ex.”.
Bronnen:
De Nederlandsche Postzegel- en Muntenveiling: “2h, 10ct plaat V positie 1-2 en 6-7, in gebruikt blok van vier met centraal stempel Haarlem-C 1/3/1859, goed- tot volgerand, knipje tussen posite 2 en 7 in rand overigens pracht ex., cert. Vleeming”.
eBay: “NETHERLANDS #2, Block of 4, used w/Haarlem 1861 cancel, RARE MULTIPLE”.
Corinphila Veilingen: “10 cent dofrood plaat V pos. 90/95 in verticaal paar met Haarlem C klein (Ey 50), pracht ex.”.
Bron: De Nederlandsche Postzegel- en Muntenveiling: “2j, 10ct dofrood plaat V positie 43-45, in gebruikte horizontale strip van drie met halfrond francostempel Haarlem-C, goed- tot breedgerand, luxe strip!!”.
Bron: De Nederlandsche Postzegel- en Muntenveiling: “2j, 10ct dofrood, plaat V, positie 61-65, in strip van vijf, knipje tussen 4e en 5e zegel, overigens nauw tot goed gerande strip met halfrondfranco stempels Haarlem-C, zeldzaam”.
Bron: De Nederlandsche Postzegel- en Muntenveiling: “2, 10ct donkerrood, in gebruikte strip van 5 met halfrond franco stempels Haarlem C, nauw- tot goed gerande strip, tussen 2e en 3e zegel kort overigens pracht ex.”.
Jubileumboek Op Hoop van Zegels, 2011, p. 32 (“Haarlem als Verzamelgebied. Collectie P. Engelenbert, door J.M. van Putten”): Brief Haarlem – Ratibor (Schlesien) 17.1.1860. Stempel Franco halfrond met groteske letters op strip van 3 ex. 10 cent plaat VI.
Bronnen:
onbekend. Poststempel 10 september 185..
Corinphila Veilingen: “Haarlem-B (grote letters) op 3, 15 cent oranje, zeer goed gerand pr.ex.”. Poststempel 9 mei 1853.
De Nederlandsche Postzegel- en Muntenveiling: “Haarlem-B(klein), op nr.3, 15ct oranje”. Poststempel 17 mei 1852.
De Nederlandsche Postzegel- en Muntenveiling: “HAARLEM-C, op 3, 15ct oranje, mooie afdruk, pracht ex.”.
Bronnen:
Corinphila Veilingen: “Haarlem B groot (Ey 400) op 15 cent donkeroranje in paar, pracht ex. (grote gomrest achterzijde)”.
De Nederlandsche Postzegel- en Muntenveiling: “HAARLEM-C(groot), op 3C, 15ct oranje, plaat I, positie 2-3, breed tot nauw gerand paar, pracht ex”.
Corinphila Veilingen: “Haarlem C klein (Ey 250) op 15 cent donkeroranje, pracht ex. met deel buurzegel”.
Bron: De Nederlandsche Postzegel- en Muntenveiling: “HAARLEM-C(klein), op 2, 10ct rood en 3, 15ct oranje, in horizontaal paar, op fragment”.
Bron: De Nederlandsche Postzegel- en Muntenveiling : “Haarlem, gebroken cirkelstempel K.65, op complete brief van Houtrijk en Polanen en met op achterzijde Egyptisch langstempel Houtrijk etc…, gefrankeerd met nr.1, 5ct blauw, plaat I, pracht ex., in mooie kleur met halfrond franco stempel Haarlem B, zeer vroeg gebruik, 20-2-1852, mooie frisse brief”.
Bron: Postzegelveiling Rijnmond. Postzegel NVPH 1, Poststempel 1 mei 1852.
Bron: De Nederlandsche Postzegel- en Muntenveiling: “HAARLEM C, halfrond franco op 1, 5ct blauw op frisse brief naar Amsterdam, 1858”.
Bron: De Nederlandsche Postzegel- en Muntenveiling : “Haarlem, gebroken cirkelstempel K.65, op complete brief van Houtrijk en Polanen en met op achterzijde Egyptisch langstempel Houtrijk etc…, gefrankeerd met nr.1, 5ct blauw, plaat I, pracht ex., in mooie kleur met halfrond franco stempel Haarlem B, zeer vroeg gebruik, 20-2-1852, mooie frisse brief”.
Haarlem, met ‘Franco Takje’
In 1866 werd het stempel Franco Takje geïntroduceerd (Vellinga type 51). Naast Haarlem heeft ook het postkantoor in Haarlemmermeer dit stempel gebruikt.
Po&Po3
Stempelafdrukken op proefdruk post- en portzegels. HAARLEM FRANCO. Door de fa. Joh. Enschede & Zonen werden drukproeven vervaardigd van post- en portzegels. Deze werden opgeplakt op papier met daaronder de tekst: DRUKPROEVEN. Deze proeven werden daarna van een stempelafdruk voorzien. De stempels werden eveneens vervaardigd door de fa. Joh. Enschede & Zonen, als ‘proeve van bekwaamheid’ om te trachten een opdracht binnen te krijgen voor het vervaardigen van poststempels. Ook een FRANCO takjestempel werd vervaardigd. Bekend is het FRANCO takjestempel Haarlem met de datum 24 MRT 69”. Verder4: “Ten behoeve van het treintraject HAARLEM-(DEN) HELDER v.v. In het stempelboek onder postkantoor Haarlem zijn in het stempelboek drie afdrukken aangebracht van takjestempels voor de conducteur op de lijn Haarlem – Helder. De stempels zijn toegezonden aan de Inspecteur te Utrecht op 24 november 1868. In het stempelboek van De Munt is een afdruk opgenomen met de datum 23 NOV 68”. Bronnen: eBay: “Franco takje HAARLEM op nr 14P – CW €5 – zegelmet plaatfout…”. eBay: “NVPH Netherlands Nederland nr 15 TOP CANCEL HAARLEM Wapenzegel 1869”. De Nederlandsche Postzegel- en Muntenveiling: “HAARLEM , franco takje op 16, 1½ct roze”. Postzegel van 1869, poststempel van 1870. De Nederlandsche Postzegel- en Muntenveiling: “HAARLEM, franco-takje op 18, 2½ct violet op briefstuk, pracht ex.”. Postzegel van 1869, poststempel van3 juni 1875. Bronnen: De Nederlandsche Postzegel- en Muntenveiling: “Haarlem, franco-takje, op 24, 20ct groen”. De Nederlandsche Postzegel- en Muntenveiling: “Haarlem, franco-takje, op 29, 2½gld. rood en blauw”. Bron: De Nederlandsche Postzegel- en Muntenveiling: “Mengfrankering Wapenemissie 1869 en Willem III 1872, nr.15, 1ct groen(4x) waarbij strip van drie en 17, 2ct geel in paar samen met nr.19, 5ct blauw(2x) op voorzijde van tijdschrift met adresstrook van Haarlem franco takje stempel, naar Christiansand, Denemarken, 1874” Haarlem, tweeletterstempel In 1866 werd ook een stempel geïntroduceerd (in Haarlem en in Haarlemmermeer) met uuraanduidingen waarin een M en/of een A waren verwerkt: 12M-8M, 8M-12M, 12M-4A, 4A-8A, en 8A-12M. Vellinga noemt dit type 50. “HAARLEM TLPK 0061 Een getekende afbeelding van het tweeletterstempel is opgenomen in het stempelboek met de verstrekkingsdatum 10 november 1866. In het stempelboek aangelegd vanaf 1855 is een afdruk van dit stempel aangebracht met de datum 30 JAN 67 8A-12M. Op 18 juli 1868 werd het eerste stempel vervangen door een nieuw exemplaar, zonder karakters. Bij de afbeelding staat vermeld: ‘Ter vervanging van een dagtekeningstempel waarvan de karakters niet door den Directeur zijn opgezonden’. Een tweeletterstempel, met karakters, werd verstrekt op 26 augustus 1868. Een afdruk van het tweeletterstempel is opgenomen in het stempelboek van De Munt met de datum 9 MEI 69 8A-12M. Een nieuw stempel, zonder karakters, werd verstrekt op 19 januari 1870. Op 16 november 1872 volgde weer een tweeletterstempel, eveneens zonder karakters. Het laatste tweeletterstempel werd verstrekt op 29 januari 1875. Op 8 juni 1877 werden twee dagtekeningstempel verstrekt, voor de 18-uur karakters”5. Bron: eBay: “Netherlands covers 1868 5c PAIR folded letter Haarlem to Malines”. Met Franco kastje en Tweeletterstempel 29 januari 1868. Bron: eBay: “Briefkaart 8 mrt 1874 Haarlem (tweeletter stempel)”. Briefkaart van 1870. Bron: eBay: “Briefkaart 27 okt 1875 Haarlem (tweeletter stempel)”. Verzameling Dik de Geus Verzameling Dik de Geus. Verzameling Dik de Geus. Bron: eBay : “Briefkaart 24 jan 1876 Haarlem (tweeletter stempel)”. Haarlem Open Takjestempel HAARLEM: Een open takjestempel [‘Haarlem’] werd uitgereikt aan het hulppostkantoor te Bennebroek op 8 augustus 1867. Dit stempel is getekend weergegeven in het nieuwe stempelboek. In het stempelboek, aangelegd vanaf 1855, is het stempel afgedrukt, samen met het tweeletterstempel van Dordrecht. Een afdruk van het stempel is aangebracht in het stempelboek van De Munt met de datum 12 JUN 67”. Bron: Nederlandse Academie voor Filatelie 1 Gepubliceerd in 1931 met een voorwoord van P.W. Waller uit Overveen en als herdruk uitgegeven door Nederlandsche Bod van Filatelisten-Verenigingen, in maart 1967 (en opnieuw in 1980). 2 Informatie Cees Jansen over de Dagtekenstempels: uit De invoering van het Nederlandse dagtekeningstempel. “Het dagtekeningstempel vanaf 1829. In 1829 werd besloten om de postdienst te verbeteren door de invoering van een dagtekeningstempel in plaats van de aanduiding FRANCO met een plaatsnaam. 14 maart (1829) Haarlem (2 stuks) Noordelijke Nederlanden. De verstrekte stempels vanaf 1829 tot en met 1837, maandaanduiding in letters: HAARLEM. Twee stempels werden op 14 maart 1829 naar het postkantoor te Haarlem gezonden (op de website staan drie illustraties)”. 3 Nederlandse Academie voor Filatelie: FRANCO takjestempels en pseudo takjestempels 4 Nederlandse Academie voor Filatelie: Trajectstempels met takje 5 Nederlandse Academie voor Filatelie: Verstrekking tweeletterstempels aan de postkantoren versie 25-11-2018